مطالعه خصوصیات رشد و عملکرد تعدادی از اکوتیپ های رایج در استان خراسان

به منظور بررسی خصوصیات فنولوژیک، مورفولوژیک، اجزای عملکرد و عملکرد 17 توده بومی و لاین کنجد رایج در استان خراسان، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار با استفاده از 14 توده بومی به همراه سه لاین اصلاح شده داراب2، داراب 14 و اولتان در سال زراعی 1390-1389 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. در این راستا ویژگی های فنولوژیک، مورفولوژیک، اجزای عملکرد دانه و عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت توده ها اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که اکثر صفات فنولوژیک، مورفولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد در بین توده های مورد بررسی کنجد به طور معنی داری متفاوت بود. در این میان درجه حرارت های رشد توده های مورد مطالعه در بازه 1207 تا 1520 درجه روز-رشد متغیر و بیشترین مقدار این صفت مربوط به توده های فردوس1، درگز و کاشمر بود. همچنین توده های فردوس1، درگز، فردوس2 و کلات از نظر صفات مورفولوژیک از قبیل ارتفاع، تعداد شاخه و طول شاخه نسبت به سایر توده ها برتری معنی داری داشتند. ضمن اینکه از نظر اجزای عملکرد مانند تعداد کپسول در بوته و دانه در کپسول نیز توده های مذکور نسبت به سایر توده های مورد بررسی برتر بودند. گستره صفت عملکرد دانه نیز در بین توده های کنجد بین 1202 تا 2810 کیلوگرم در هکتار متغیر بود وبیشترین مقدار آن در توده های فردوس 1، درگز و فردوس 2 و کمترین مقدار آن در توده های داراب2، خواف1، سبزوار2، اولتان و خواف 2 به دست آمد.. بر اساس نتایج به دست آمده، همبستگی تمام اجزای عملکرد به جز (وزن هزار دانه) و صفات مورفولوژیک کنجد با عملکرد دانه مثبت و معنی دار بود به طوری که تعداد کپسول در بوته نسبت به سایر اجزای عملکرد از بیشترین همبستگی مثبت با عملکرد دانه (**81/0=r) برخوردار بود و در بین شاخص های فنولوژیک نیز بیشترین همبستگی را با عملکرد دانه در درجه حرارت های رشد مرحله زایشی کنجد (**75/0=r) داشت. به نظر می رسد توده بومی فردوس 1 می تواند به عنوان یک توده پر محصول در شرایط آب و هوایی مشهد به عنوان کاندید مطرح باشد.